De homo puppy. Zo mogen we genoemd worden volgens Rutger Bregman in zijn prachtige en verhelderende monoloog “De meeste mensen deugen”. Op zoek naar de reële mensbeeld dat we ter goedertrouw dan wel ter kwadertrouw zijn, bestempeld de homo puppy dat we in wezen het goed willen hebben voor elkaar en voor de ‘zelf’. Naast de kenmerken als een vrouwelijk en jonger uiterlijk, zijn ook vriendelijkheid, sympathie, lief en sociaal zijn, allemaal kenmerken die ons in feite hielpen en helpen overleven; “the survival of the friendliest” zoals Bregman het uitdrukt. Dit is tegelijk ook de reden waarom we, helaas en paradoxaal, kwaad doen. We vermommen het kwaad in het goede dat we zoeken, het goede dat we willen bereiken en zo door anderen bestempeld willen worden als een goede, lieve, gehoorzame puppy.
Dat de mens in essentie een goed wezen is, is ook terug te vinden uit het eeuwenoude maar tijdloze Islamitische vertelling van Adam die een foutje (itt de zondeval in het Christendom) maakt en het direct goed wil maken zoals een puppy zich ook zou gedragen als hij zijn baasje teleur heeft gesteld. Adam erkende zijn fout en God aanvaardde zijn berouwbetuiging. De mythe van de erfzonde en het daarmee gepaard negatief mensbeeld, eindigde in feite bij wie het begon, aldus de Koranische vertelling.
Het plaatje van Bregman was nog niet compleet. Een dikke pluim weliswaar dat hij de biologie, psychologie, sociologie en archeologie raadpleegde maar de (al dan niet onderbewuste) spirituele, religieuze of theologische motivaties zijn helaas beperkt gebleven tot een vergelijking als “Vadertje staat” en ‘het toekeren van de andere wang’ sinds de mens overging naar landbouw en privébezit. “God zit in ons DNA” is een stelling die ook niet onbekend is in diezelfde sociologie en archeologie.
Laat me hier even de puppy schetsen in een nog vollediger plaatje; Het heeft een baasje nodig om gezond en wel te overleven. Het wilt het goede doen volgens de maatstaven van zijn baasje. Ook al zou hij in wezen slecht zijn. Zo zitten we ook in elkaar. De grenzen tussen het goede en het kwade worden hierdoor snel vaag. Daarom dat sommigen het goed vonden/vinden om ongeziene kwaad te verrichten. Denk maar aan overtuigde nazi’s. Als puppy luisteren we liever naar ons baasje, wie dat ook moge zijn. Zo luisterde vader Adam ook naar de duivelse ingeving om van het verboden vrucht te eten nadat God hem op zijn verantwoordelijkheid overliet. Het duivels kwaad is niet inherent aan de mens maar ligt buiten het menselijk wezen.
De homo puppy is in wezen bereid om te gehoorzamen en in volle vertrouwen zijn leven ook op het spel te zetten. Hij dient daarom voorzichtig te zijn in het zoeken naar het juiste baasje. Een “baasje” die het goede van het kwade ten alle tijde weet te onderscheiden. Iemand die boven de vervormbare morele wereld van de puppy heen stijgt. Iemand die dus transcendent en betrouwbaar is en de gevaren alsook de heilzaamheden ziet die de puppy niet ziet. Het eten van de verboden vrucht is in essentie niets kwaadaardigs. Het was maar een vrucht. Maar daar doet de homo puppy er niet toe zolang het baasje maar goed voor de puppy zorgt. De homo puppy had in wezen nog enkele eigenschappen meegekregen naast de “puppy-face”: verantwoordelijkheidszin, intellect en leercapaciteit! Laat je je niet misleiden door die verleidelijke vertroeteling.
En, ooh ja, meneer Bregman, over mythes en mensbeeld gesproken….
“Gedenk wanneer uw betrokken Heer tot de Engelen zei: “Ik ga op Aarde een soevereine beheerder plaatsen.” De engelen reageerden: “Zal U daarin iemand plaatsen die bederf zal zaaien en bloed zal vergieten terwijl wij (braaf) U eren en Uw Heiligheid erkennen?” God antwoordde: “Ik weet wat jullie niet weten.” (Uit de Koran)